Η Τέχνη και τα πνεύματά της, 1876

Μία από τις πρωϊμότερες συνθέσεις του Γύζη με συμβολικό θέμα, “Η τέχνη και τα πνεύματά της” έχει ως κεντρική μορφή μια όμορφη φτερωτή κοπέλα, έναν άγγελο που παίζει βιολί· ίσως γιατί ο Γύζης θεωρούσε τη μουσική ως ανώτερη μορφή τέχνης. Οι άλλες τέχνες ενσαρκώνονται από τα μικρά ερωτόπουλα, που σαν σμάρι την περιβάλλουν, παίζοντας με τα σύνεργα των διαφόρων τεχνών. Κυρίαρχο ρόλο στη σύνθεση κατέχει η πορφυρή φούστα της κεντρικής μορφής, που ξεχύνεται σαν ποτάμι προς τα κάτω. Αν προσέξουμε, θα δούμε ότι η σύνθεση έχει οργανωθεί πάνω σε μια διαγώνιο, που ορίζεται από την κίνηση των μικρών αγγέλων, καθώς και από δύο τόξα. Το ένα στην επάνω δεξιά γωνία και το άλλο στο κάτω μέρος της σύνθεσης. Η διαγώνιος διάταξη ανήκει στη μορφολογία του Μπαρόκ και χαρίζει μεγάλο δυναμισμό στη σύνθεση. Κυριαρχούν οι θερμοί καστανοκόκκινοι τόνοι, το μαύρο και το λευκό.