Χρύσα (Βαρδέα)

Σπούδασε στην Ακαδημία Γκραντ Σωμιέρ (1953-1954) στο Παρίσι και στη Σχολή Καλών Τεχνών του Σαν Φρανσίσκο (1954-1955), ενώ από το 1955 εγκαταστάθηκε στη Νέα Υόρκη.

Πραγματοποίησε την πρώτη ατομική της έκθεση το 1961 στη Γκαλερί Betty Parsons της Νέας Υόρκης και ακολούθησαν πολυάριθμες ατομικές παρουσιάσεις στην Ελλάδα και το εξωτερικό, μεταξύ των οποίων στο Μουσείο Μοντέρνας Τέχνης της Νέας Υόρκης, στο Solomon R. Guggenheim Museum, στο Whitney Museum of American Art, στο Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης του Μόντρεαλ, στο Μουσείο Μοντέρνας Τέχνης του Παρισιού, στην Εθνική Πινακοθήκη και στο Μουσείο Κυκλαδικής Τέχνης. Ανάμεσα στις πολυάριθμες συμμετοχές της σε ομαδικές εκθέσεις, στην Ελλάδα και το εξωτερικό, ξεχωρίζουν εκθέσεις στο Whitney, στο Μουσείο Μοντέρνας Τέχνης της Νέας Υόρκης, οι Μπιενάλε του Σάο Πάολο το 1963 και το 1969 και της Βενετίας το 1972, οι εκθέσεις στα Ινστιτούτα Σύγχρονης Τέχνης της Βοστώνης και του Λονδίνου, η έκθεση “Electra” στο Μουσείο Μοντέρνας Τέχνης του Παρισιού, καθώς και η έκθεση “Μεταμορφώσεις του Μοντέρνου” στην Εθνική Πινακοθήκη.

Η γλυπτική δημιουργία της Χρύσας χαρακτηρίζεται από διαρκή έρευνα και εκμετάλλευση του τυχαίου. Ξεκινώντας γύρω στα 1955 από επιτοίχιες συνθέσεις με βέλη και γράμματα, που αξιοποιούν τις αντιθέσεις του φωτός και της σκιάς, εισέρχεται το 1957 σε μια πενταετία πειραματισμών. Έτσι, από τυχαία χυμένο γύψο σε χάρτινα κιβώτια θα προκύψουν τα “Κυκλαδικά Βιβλία”, που θα χαρακτηριστούν προάγγελοι του μινιμαλισμού. Ένα ιδιαίτερο χαρακτηριστικό της εργασίας της υπήρξε η ενασχόλησή της με τη γραφή και την προβολή των εικαστικών της δυνατοτήτων, ανεξάρτητα από το νόημα που αυτή μεταφέρει. Είτε χαράζει σε οριζόντιες ζώνες κεφαλαία γράμματα είτε επαναλαμβάνει ένα και μόνο γράμμα, ενδιαφέρεται για τη δύναμη της μη αναγνωρίσιμης έννοιας των γραμμάτων και των λέξεων, κάτι που στη συνέχεια θα την οδηγήσει σε πίνακες εμπνευσμένους από τη δομή της εφημερίδας. Από το 1962 θα αρχίσει να χρησιμοποιεί το νέον, που θα γίνει το σήμα κατατεθέν της δουλειάς της, συνδυάζοντας το υλικό, την τεχνολογία και τις εντυπώσεις που της δημιουργεί η Νέα Υόρκη. Η προσπάθεια αυτή θα βρει την κορύφωσή της στις “Πύλες της Times Square”, μια συναρμογή διαφορετικών υλικών και στοιχείων. Τα βιώματά της από το αστικό τοπίο των μεγαλουπόλεων και η νέα τεχνολογία είναι τα στοιχεία που αποτελούν την αστείρευτη πηγή της έμπνευσής της.