Η ιστορία της συλλογής Νεοελληνικής Γλυπτικής

Ο Κώστας Δημητριάδης υπήρξε ο πιο χαρακτηριστικός εκπρόσωπος του ύφους του Ροντέν στη νεοελληνική γλυπτική. Υιοθέτησε το ύφος του, αλλά και μια κοινή θεματική αφετηρία, ιδιαίτερα στις ελεύθερες συνθέσεις του. Στην επίδραση του Ροντέν εξάλλου οφείλεται και αυτό που θα μπορούσε να χαρακτηριστεί η καινοτομία του στη νεοελληνική γλυπτική: η καθιέρωση της αποσπασματικής μορφής ως αυτόνομου και ολοκληρωμένου έργου.

Ανάμεσα στις ελεύθερες συνθέσεις του εξέχουσα θέση κατέχουν οι γυμνές γυναικείες μορφές, ολόσωμες ή αποσπασματικές. Η «Γυμνή γυναίκα» (ή «Χορεύτρια») είναι ένα χαρακτηριστικό έργο, στο οποίο, αξιοποιώντας το πρότυπο της «Γυναίκας-Κενταύρου» (π. 1887) του Ροντέν, με τη γεμάτη ένταση συστροφή του κορμού και το απελπισμένο άπλωμα των χεριών μπροστά, αποδίδει τη στιγμιαία χορευτική κίνηση. Ο κορμός αυτού του γλυπτού αποτέλεσε στη συνέχεια αυτόνομο έργο, το οποίο ο Δημητριάδης δούλεψε σε διάφορα μεγέθη. Η παραλλαγή που ανήκει στη συλλογή της Εθνικής Πινακοθήκης παρουσιάστηκε το 1936 στη Μπιενάλε της Βενετίας και είναι το πρώτο γλυπτό που περιήλθε στο μουσείο, με δωρεά του Αντώνη Μπενάκη το 1933.

Ο Λουκάς Δούκας έζησε σε μια μεταβατική περίοδο της νεοελληνικής γλυπτικής από τον νεοκλασικισμό στον ρεαλισμό. Μαθητής του Θωμά Θωμόπουλου στο Σχολείο των Τεχνών, ολοκλήρωσε τις σπουδές του στο Παρίσι σε μια εποχή που επικρατούσε, μεταξύ άλλων, το ύφος του Ροντέν και των διαδόχων του. Ο Δούκας πρέπει να είχε γνωρίσει το έργο του γάλλου καλλιτέχνη μέσω του Θωμά Θωμόπουλου, μεγάλου θαυμαστή του Ροντέν, και εμπνεύστηκε από το το ύφος του πριν ακόμη πάει στο Παρίσι.

Στο κεφάλι του Κάιν, του οποίου το γύψινο πρόπλασμα έγινε στο Παρίσι το 1922, το ίδιο το θέμα επιβάλλει μια δραματοποιημένη απόδοση, που παραπέμπει στη γλυπτική του Ροντέν, καθώς τα βίαια ψυχικά συναισθήματα παραμορφώνουν τη φυσιογνωμία και αποτυπώνονται με έντονα εξπρεσιονιστικό πλάσιμο.

Ο Θωμάς Θωμόπουλος είναι από τους τελευταίους έλληνες γλύπτες που μετεκπαιδεύθηκαν στο Μόναχο, σε μια εποχή που οι περισσότεροι είχαν στραφεί στο Παρίσι. Παρόλα αυτά, έτρεφε βαθύ θαυμασμό για τη γλυπτική του Ροντέν, θεωρήθηκε μάλιστα «εισηγητής της Ροντενείου σχολής εν Ελλάδι». Το έργο του συνδυάζει τον ακαδημαϊσμό με το συμβολισμό και τις ρομαντικές τάσεις, που πηγάζουν από το ύφος του γάλλου καλλιτέχνη, ενώ σε αρκετές συνθέσεις του υιοθετεί και τη ρεαλιστική απόδοση.

Ο Ιπποκένταυρος είναι ένα έργο εμπνευσμένο από την ελληνική μυθολογία. Ο Κένταυρος παριστάνεται σε στιγμή αγωνίας, καθώς ένα φίδι τυλίγεται γύρω από το σώμα του. Η αντίδρασή του στη θανατηφόρα επίθεση αποτυπώνεται με τη σύσπαση του κορμού προς τα πίσω και το δεξί χέρι που φέρνει στο μέτωπο, μια στάση που παραπέμπει στο ελληνιστικό σύμπλεγμα του Λαοκόωντα. Αντίθετα, οι ρευστές και μαλακές επιφάνειες και η σύμφυτη ακατέργαστη βάση, που λειτουργεί και σαν υποστήριγμα, φανερώνουν την επίδραση της πλαστικής αντίληψης του Ροντέν. Το γλυπτό είναι χρωματισμένο με τη μέθοδο της εγκαυστικής, όπως και αρκετά έργα του Θωμόπουλου, ο οποίος εισήγαγε αυτή την καινοτομία γύρω στο 1900.

Ο Αντώνης Σώχος ήταν από τους πρώτους γλύπτες που απομακρύνθηκαν από τα κλασικιστικά διδάγματα και στράφηκαν σε μια εντελώς διαφορετική κατεύθυνση. Η μελέτη της αρχαϊκής γλυπτικής του 7ου και 6ου π.Χ. αιώνα, των κυκλαδικών ειδωλίων αλλά και της γοτθικής τέχνης και η μύησή του στη μακρά παράδοση της λαϊκής γλυπτικής της Τήνου, σε συνδυασμό με τη γνωριμία των πρωτοποριακών τάσεων στην Ευρώπη, στάθηκαν οι πηγές της έμπνευσής του.

Το Κεφάλι κόρης, λαξευμένο απευθείας σε πωρόλιθο, με τα ωραία χαρακτηριστικά, το εκφραστικό πρόσωπο και το ελαφρά συνοφρυωμένο βλέμμα, παραπέμπει στις Κόρες της Ακρόπολης. Η μετωπική απόδοση, τα χείλη, τα φρύδια και οι κόρες των ματιών που είναι ελαφρά βαμμένες, το στυλιζαρισμένο χτένισμα που πλαισιώνει το πρόσωπο, ακόμη και το ίδιο το υλικό, συνδέουν το έργο με τις μορφές της αρχαϊκής γλυπτικής, ενώ η συνεχόμενη βάση, που δημιουργεί ένα συμπαγή όγκο με το κεφάλι και το λαιμό, παραπέμπει στις αρχαίες ερμαϊκές στήλες.

Ο Γιαννούλης Χαλεπάς ήταν ένας καλλιτέχνης προικισμένος με ξεχωριστό ταλέντο. Η ζωή και η καλλιτεχνική του πορεία όμως σημαδεύτηκαν από την εκδήλωση ψυχικής ασθένειας, που οδήγησε στον εγκλεισμό του στο ψυχιατρείο της Κέρκυρας και στη διακοπή της εργασίας του για 40 ολόκληρα χρόνια. Τα πρώτα συμπτώματα αποκλίνουσας συμπεριφοράς εκδηλώθηκαν το 1878, οπότε έκλεισε και η πρώτη περίοδος της καλλιτεχνικής του δημιουργίας.

Το Κεφάλι Σατύρου είναι από τα τελευταία έργα της πρώτης περιόδου της δημιουργίας του. Μια μορφή ρεαλιστική, εξαιρετική σε πλάσιμο, αποτυπώνει ένα σχεδόν ψυχογραφικό ατομικό πορτραίτο ενός ώριμου άνδρα. Το ολοζώντανο, διαπεραστικό του βλέμμα και το μυστηριώδες χαμόγελο δίνουν τον τόνο στη μορφή. Το χαμόγελο μοιάζει άλλοτε σαρκαστικό ή δαιμονικό και άλλοτε μελαγχολικό, ανάλογα με την πλευρά που το κοιτάζει κανείς. Προκαλούσε μάλιστα μεγάλη ψυχική αναστάτωση στον Χαλεπά, που είχε προσπαθήσει να καταστρέψει το έργο γρατσουνίζοντάς το και πετώντας του πηλό.

Ο Λεωνίδας Δρόσης ανήκει στην πρώτη γενιά των νεοελλήνων γλυπτών που φοίτησαν στο Σχολείον των Τεχνών και διαμορφώθηκαν στο πνεύμα του κλασικισμού που έφερε στην Ελλάδα ο γερμανός γλύπτης Κρίστιαν Ζίγκελ. Συνεχίζοντας τις σπουδές του στην Ακαδημία του Μονάχου κοντά στον Μαξ φον Βίντνμαν και με ταξίδια στο Παρίσι, το Λονδίνο, τη Δρέσδη, τη Βιέννη και τη Ρώμη, όπου άνοιξε εργαστήριο, αναδείχθηκε στο σημαντικότερο εκπρόσωπο του ελληνικού κλασικισμού.

Η Πηνελόπη προέρχεται από τον κύκλο των μυθολογικών του συνθέσεων. Το τελικό πρόπλασμα έγινε πιθανότατα στη Ρώμη το 1867 και την ίδια χρονιά εκτέθηκε στην Παγκόσμια Έκθεση στο Παρίσι, όπου κέρδισε το χρυσό μετάλλιο. Το 1870 παρουσιάστηκε στην έκθεση των Ολυμπίων, μαζί με το πρώτο μικρό πρόπλασμα του 1864, και τιμήθηκε με το χρυσό νομισματόσημο. Ο βασιλιάς Γεώργιος Α΄ διέθεσε τότε 30.000 δρχ. για τη μεταφορά του σε μάρμαρο και τοποθετήθηκε στη χρυσή σκάλα των ανακτόρων.

Εμφανώς επηρεασμένη από το αρχαιοελληνικό φειδιακό πρότυπο της Αφροδίτης, που συνεχίζεται με την Αγριππίνα του 4ου μ.Χ. αιώνα στο μουσείο του Καπιτωλίου και τη μητέρα του Ναπολέοντα Λετίτσια Ραmολίνο Μποναπάρτε του Αντόνιο Κανόβα, η Πηνελόπη παριστάνεται καθισμένη σε θρόνο με περίτεχνη διακόσμηση, κρατώντας το κουβάρι και το αδράχτι, και απλώνει τα σταυρωμένα πόδια σε διακοσμημένο υποπόδιο. Η στάση του σώματος, η ελαφρά κλίση του κεφαλιού και η μελαγχολική έκφραση με το απλανές βλέμμα δείχνουν την κούραση, την εγκατάλειψη, αλλά και την καρτερία της γυναίκας που περιμένει χρόνια το σύντροφό της. Το έργο έτσι συνδέεται με τη ρομαντική έκφανση του ευρωπαϊκού κλασικισμού, που δίνει έμφαση στο συναίσθημα έναντι της λογικής και αποτυπώνει υποκειμενικές ψυχολογικές καταστάσεις. Επιπλέον, παρά τα κλασικιστικά χαρακτηριστικά στη γενική απόδοση του θέματος, η αποτύπωση των ανθρώπινων αυτών συναισθημάτων απομακρύνει την Πηνελόπη από τα αρχαία πρότυπα.

Ο Βοσκός με κατσικάκι είναι ένα χαρακτηριστικό έργο του Γεωργίου Φυτάλη από την περίοδο της φοίτησής του στο Σχολείον των Τεχνών. Η σύνθεση είχε δοθεί ως θέμα στον Κοντοσταύλειο διαγωνισμό το 1856, στον οποίο έλαβαν μέρος και οι δύο αδελφοί, Γεώργιος και Λάζαρος. Τα έργα τους ισοψήφησαν και μοιράστηκαν το πρώτο βραβείο, στο μάρμαρο όμως μεταφέρθηκε μόνο το έργο του Γεωργίου.

Ο Βοσκός με κατσικάκι συνδυάζει τύπους της αρχαίας ελληνικής γλυπτικής με την κλασικιστική εξιδανίκευση, την επιμελημένη επεξεργασία των μερών και τις ρεαλιστικές εκφάνσεις μιας πρώιμης για τη νεοελληνική γλυπτική ηθογραφικής σύνθεσης.

Το έργο προέρχεται από την έπαυλη Θων, που καταστράφηκε τον Δεκέμβριο του 1944. Στην Εθνική Πινακοθήκη περιήλθε το 1949 μέσω του κληροδοτήματος Νικολάου Ιωάννου Ηλιόπουλου, μαζί με πέντε ακόμη σημαντικά γλυπτά του 19ου αιώνα που κοσμούσαν την έπαυλη.

Το Πνεύμα του Κοπέρνικου είναι ένα μοναδικό δείγμα μιας πρώιμης, αλλά πολύ τολμηρής σύνθεσης για τα ελληνικά δεδομένα της εποχής. Ο Βρούτος φιλοτέχνησε το πρόπλασμα το 1873 στη Ρώμη και το 1875 το παρουσίασε στην έκθεση των Ολυμπίων, όπου κέρδισε το αργυρό νομισματόσημο β΄ τάξεως. Το 1878 το εξέθεσε στην Παγκόσμια Έκθεση στο Παρίσι και το 1881 στην έκθεση υπέρ του Ερυθρού Σταυρού, που οργανώθηκε στην οικία του Βασιλείου Μελά.

Το πνεύμα του κορυφαίου αστρονόμου, που ανέτρεψε την κρατούσα θεωρία υποστηρίζοντας ότι η γη και οι πλανήτες κινούνται γύρω από τον ήλιο και όχι το αντίθετο, αποδίδεται με μια εξίσου ανατρεπτική σύνθεση: μια αντεστραμμένη νεανική φτερωτή μορφή με το δεξί χέρι στηρίζεται και περιστρέφει την υδρόγειο, ενώ με το αριστερό δείχνει προς τον ήλιο. Η αντεστραμμένη μορφή με τα πόδια στον αέρα ήταν ήδη γνωστή από την ελληνιστική σύνθεση Παιδί με δελφίνι (ρωμαϊκό αντίγραφο στο Εθνικό Μουσείο της Νάπολι), από την οποία ο Βρούτος υιοθέτησε τη στάση και τον τρόπο με τον οποίο το παιδί αγκαλιάζει το κεφάλι του δελφινιού. Ανάλογη στάση, προερχόμενη από ρωμαϊκή σύνθεση, είχε χρησιμοποιήσει και ο Αντόνιο Κανόβα για τη μορφή του Λίχα στο έργο Ηρακλής και Λίχας (1795-1815, Galleria Nazionale d’ Arte Moderna, Ρώμη). Επιπλέον, η φτερωτή μορφή που συμβολίζει το πνεύμα μιας σημαντικής προσωπικότητας και στηρίζεται στην υδρόγειο είχε ήδη χρησιμοποιηθεί από τον σουηδό γλύπτη Γιόχαν Τομπίας Ζέργκελ (1740-1814) στο κενοτάφιο του Ντεκάρτ στην εκκλησία Άντολφ Φρέντρικ της Στοκχόλμης. Ανεξάρτητα πάντως από την πρωτοτυπία του έργου του Βρούτου, για το ελληνικό κοινό η σύνθεση ήταν εξαιρετικά τολμηρή και η προσπάθεια αυτή δεν είχε συνέχεια.

Το έργο προέρχεται από την έπαυλη Θων, που καταστράφηκε τον Δεκέμβριο του 1944. Στην Εθνική Πινακοθήκη περιήλθε το 1949 μέσω του κληροδοτήματος Νικολάου Ιωάννου Ηλιόπουλου, μαζί με πέντε ακόμη σημαντικά γλυπτά του 19ου αιώνα που κοσμούσαν την έπαυλη.

Το Παιδί με τον κάβουρα του Γεωργίου Βρούτου συνεχίζει την παράδοση των γυμνών παιδικών μορφών στη φύση, που εισήγαγε ο Δημήτριος Φιλιππότης το 1870. Ο Βρούτος ήταν γλύπτης με γνήσια κλασικιστική παιδεία• παράλληλα όμως ενδιαφέρθηκε για συνθέσεις με ρεαλιστικό περιεχόμενο, που προορίζονταν για τη διακόσμηση δημόσιων ή ιδιωτικών κήπων.

Το Παιδί με τον κάβουρα συνδυάζει τις κλασικιστικές καταβολές του καλλιτέχνη με τη ρεαλιστική απόδοση. Το γυμνό αγόρι έχει μόλις βγει από τη θάλασσα και κρατά το ιμάτιό του. Τρομαγμένο στη θέα του κάβουρα, τραβιέται προς τα πίσω και προσπαθεί να χτυπήσει τον κάβουρα με ένα βότσαλο που κρατούσε στο σπασμένο δεξί του χέρι.

Η σύνθεση χαρακτηρίζεται από το απαλό και καλοδουλεμένο πλάσιμο του παιδικού κορμιού, τις αρμονικές αναλογίες και την επιτυχημένη αναγωγή ενός μάλλον σπάνιου θέματος σε εικόνα της καθημερινής ζωής.

Το έργο προέρχεται από την έπαυλη Θων, που καταστράφηκε τον Δεκέμβριο του 1944. Στην Εθνική Πινακοθήκη περιήλθε το 1949 μέσω του κληροδοτήματος Νικολάου Ιωάννου Ηλιόπουλου, μαζί με πέντε ακόμη σημαντικά γλυπτά του 19ου αιώνα που κοσμούσαν την έπαυλη.

Ο Γεώργιος Βρούτος υπήρξε κατεξοχήν εκπρόσωπος του νεοκλασικισμού, το ύφος του οποίου επιβιώνει στο μεγαλύτερο μέρος της ευρείας θεματογραφίας του (ανδριάντες, προτομές, ταφικά μνημεία, μυθολογικές και αλληγορικές συνθέσεις), ακόμη και όταν – όψιμα – στρέφεται και σε ρεαλιστικά θέματα.

Ο Νάρκισσος και η Ηχώ είναι ένα χαρακτηριστικό μυθολογικό θέμα, που εικονίζεται σε μια τοιχογραφία της Πομπηίας του 1ου μ.Χ. αιώνα και ενέπνευσε πολλούς νεότερους καλλιτέχνες. Σύμφωνα με την πιο γνωστή εκδοχή, ο Νάρκισσος ήταν ένας πολύ όμορφος νέος, που ερωτεύτηκε την εικόνα του όταν έσκυψε σε μια πηγή να ξεδιψάσει. Γοητευμένος από τη μορφή του, αφέθηκε να πεθάνει. Στο σημείο που πέθανε φύτρωσε ένα λουλούδι που το ονόμασαν νάρκισσο. Η νύμφη Ηχώ ήταν μια από τις κοπέλες που είχαν ερωτευτεί τον Νάρκισσο, ο έρωτάς της όμως δεν είχε ανταπόκριση. Απελπισμένη αποτραβήχτηκε στη μοναξιά της και εξασθένησε τόσο, που δεν έμεινε παρά η φωνή της.

Για να αναπαραστήσει τον αρχαίο μύθο ο Βρούτος δημιουργεί δύο μορφές, που λειτουργούν αυτόνομα, αλλά και ως ενιαίο σύνολο, τις οποίες αποδίδει ακολουθώντας τα πιο χαρακτηριστικά επεισόδια του μύθου: ο Νάρκισσος, καθισμένος σε βράχο διακοσμημένο με νάρκισσους, σκύβει το κεφάλι σαν να καθρεφτίζεται στο νερό και μειδιά αυτάρεσκα, καθώς αντικρίζει τη μορφή του, ενώ η Ηχώ, καθισμένη σε βράχο, προσπαθεί να φωνάξει.

Ο Γεώργιος Βρούτος υπήρξε κατεξοχήν εκπρόσωπος του νεοκλασικισμού, το ύφος του οποίου επιβιώνει στο μεγαλύτερο μέρος της ευρείας θεματογραφίας του (ανδριάντες, προτομές, ταφικά μνημεία, μυθολογικές και αλληγορικές συνθέσεις), ακόμη και όταν – όψιμα – στρέφεται και σε ρεαλιστικά θέματα.

Ο Νάρκισσος και η Ηχώ είναι ένα χαρακτηριστικό μυθολογικό θέμα, που εικονίζεται σε μια τοιχογραφία της Πομπηίας του 1ου μ.Χ. αιώνα και στη συνέχεια ενέπνευσε πολλούς νεότερους καλλιτέχνες. Σύμφωνα με την πιο γνωστή εκδοχή, ο Νάρκισσος ήταν ένας πολύ όμορφος νέος, που ερωτεύτηκε την εικόνα του όταν έσκυψε σε μια πηγή να ξεδιψάσει. Γοητευμένος από τη μορφή του, αφέθηκε να πεθάνει. Στο σημείο που πέθανε φύτρωσε ένα λουλούδι που το ονόμασαν νάρκισσο. Η νύμφη Ηχώ ήταν μια από τις κοπέλες που είχαν ερωτευτεί τον Νάρκισσο, ο έρωτάς της όμως δεν είχε ανταπόκριση. Απελπισμένη αποτραβήχτηκε στη μοναξιά της και εξασθένησε τόσο, που δεν έμεινε παρά η φωνή της.

Για να αναπαραστήσει τον αρχαίο μύθο ο Βρούτος δημιουργεί δύο μορφές, που λειτουργούν αυτόνομα, αλλά και ως ενιαίο σύνολο, τις οποίες αποδίδει ακολουθώντας τα πιο χαρακτηριστικά επεισόδια του μύθου: ο Νάρκισσος, καθισμένος σε βράχο διακοσμημένο με νάρκισσους, σκύβει το κεφάλι σαν να καθρεφτίζεται στο νερό και μειδιά αυτάρεσκα, καθώς αντικρίζει τη μορφή του, ενώ η Ηχώ, καθισμένη σε βράχο, προσπαθεί να φωνάξει.

Το 1949 ο Νικόλαος Γ. Ηλιόπουλος παρέδωσε στην Εθνική Πινακοθήκη έξι μαρμάρινα γλυπτά που είχε κληρονομήσει από τον θείο του, Νικόλαο Ι. Ηλιόπουλο, τα οποία ήταν τοποθετημένα στον κήπο της πρώην έπαυλης Θων, που καταστράφηκε τον Δεκέμβριο του 1944. Πρόκειται για τέσσερα υπογεγραμμένα έργα του Γεωργίου Βρούτου και ένα του Γεωργίου Φυτάλη. Το μοναδικό που δεν φέρει υπογραφή είναι η Νύμφη, θεωρήθηκε όμως και αυτή έργο του Γεωργίου Βρούτου και καταχωρίστηκε στο αρχείο της Εθνικής Πινακοθήκης με τον τίτλο Νεράιδα, ενώ στην έκθεση πραγματογνωμοσύνης της κατεστραμμένης έπαυλης αναφέρεται με τον τίτλο Φρύνη. Η αρχική όμως απόδοση στον Γεώργιο Βρούτο δεν ευσταθεί.

Το 1841 ο Γερμανός νεοκλασικιστής γλύπτης Λούντβιχ Σβάντχαλερ είχε πάρει την παραγγελία να φιλοτεχνήσει μία Νύμφη, για να τοποθετηθεί στην ομώνυμη αίθουσα του ανακτόρου Anif, κοντά στο Σάλτσμπουργκ. Ο Σβάντχαλερ ολοκλήρωσε το έργο σε μάρμαρο το 1848. Το 1852, με μικρές διαφοροποιήσεις στο πρόπλασμα, χυτεύτηκε σε μπρούντζο για το Βασιλικό κήπο του Μονάχου, ενώ το 1855 το πρωτότυπο ή κάποιο αντίτυπο παρουσιάστηκε στη Διεθνή Έκθεση στο Παρίσι. Το 1906 το αρχικό έργο μεταφέρθηκε από την αίθουσα των Νυμφών στην εξωτερική στοά του ανακτόρου και συνδυάστηκε με το ρομαντικό εξωτερικό περιβάλλον.

Η Νύμφη, μια ιδεώδης γυναικεία μορφή με μακριά κυματιστά μαλλιά στολισμένα με στεφάνι και μελαγχολική, απόμακρη έκφραση, παριστάνεται καθισμένη σε βράχο στην άκρη του νερού κρατώντας τη λύρα της, ενώ στα πόδια της παίζει ένα ψάρι. Εκφράζει έτσι το ρομαντικό πνεύμα της εποχής, αλλά και την προσωπική αντίληψη του γλύπτη για την αρμονική συνύπαρξη του ανθρώπου με τη φύση.

Η Νύμφη που περιήλθε το 1949 στην Εθνική Πινακοθήκη αναπαράγει με απόλυτη σχεδόν πιστότητα την πρωτότυπη σύνθεση του Σβάντχαλερ, οδηγώντας στο συμπέρασμα ότι πρόκειται για ένα ακόμη αντίτυπο του έργου.

Από αριστερά, πρώτος ο Βοσκός με κατσικάκι του Γεωργίου Φυτάλη• στην προθήκη η Γυναικεία μορφή, το μικρό πρόπλασμα της Πηνελόπης και η Νεκρική μορφή του Λεωνίδα Δρόση. Ακολουθεί η Πηνελόπη του Λεωνίδα Δρόση, η προτομή του Πλάτωνα του Παύλου Προσαλέντη, το Πνεύμα του Κοπέρνικου του Γεωργίου Βρούτου, και οι προτομές του Φρειδερίκου Γκίλφορντ του Ιωάννη Βαπτιστή Καλοσγούρου, της Αδελαΐδας Ριστόρι και της Νύχτας του Ιωάννη Κόσσου και της Αικατερίνης Κωνσταντινίδου του Δημητρίου Φιλιππότη.

Αριστερά διακρίνονται η προτομή της Αικατερίνης Κωνσταντινίδου του Δημητρίου Φιλιππότη, η Προτομή ιερωμένου του Λάζαρου Σώχου, η
Προτομή γυναίκας του Λάζαρου Φυτάλη και η Προτομή άνδρα του Ιωάννη Βιτσάρη. Στο κέντρο ο Σάτυρος που παίζει με τον έρωτα του Γιαννούλη Χαλεπά και δεξιά το Παιδί με τον κάβουρα του Γεωργίου Βρούτου.

Σε πρώτο πλάνο ο Γυναικείος κορμός του Κώστα Δημητριάδη. Στον τοίχο αριστερά η Προτομή γυναίκας του Λάζαρου Φυτάλη και η Προτομή άνδρα του Ιωάννη Βιτσάρη. Στον τοίχο δεξιά η Γριά, η Μικρή αναπαυομένη και ο Θεριστής του Γιαννούλη Χαλεπά και δεξιά το Κεφάλι Σατύρου, επίσης του Γιαννούλη Χαλεπά.

Η προτομή του ζωγράφου Νικηφόρου Λύτρα
Η Πηνελόπη

Σάτυρος που παίζει με τον Έρωτα

Η προτομή της Νύχτας
Η προτομή της Αδελαΐδας Ριστόρι

Ο Σάτυρος που παίζει με τον Έρωτα

Στο κέντρο Ο Σάτυρος που παίζει με τον Έρωτα του Γιαννούλη Χαλεπά. Στο βάθος δεξιά το Παιδί με τον κάβουρα, η Ηχώ και ο Νάρκισσος του Γεωργίου Βρούτου, και η προτομή του Φρειδερίκου Γκίφορντ του Ιωάννη Βαπτιστή Καλοσγούρου.

Ο Γυναικείος κορμός

Στο κέντρο η
Σκέψη (πίσω πλευρά) και απέναντι τα έργα Ερμής, Πήγασος και Αφροδίτη καιΜήδεια

Η προτομή του
Πλάτωνα

Ο Σάτυρος που παίζει με τον Έρωτα

Η Πηνελόπη

Από αριστερά, διακρίνονται το
Παιδί με τον κάβουρα του Γεωργίου Βρούτου, η Νύμφη του Λούντβιχ Σβάντχαλερ, η Δύναμη του Γιώργου Καλακαλλά, το Πνεύμα του Κοπέρνικου του Γεωργίου Βρούτου, ο Χορός του Ζαλόγγου του Γιώργου Ζογγολόπουλου και ο Φαέθων του Δημήτρη Αρμακόλα.

Στο κέντρο το Πνεύμα του Κοπέρνικου του Γεωργίου Βρούτου. Αριστερά, το Ερωτικό του Θόδωρου Παπαγιάννη και η Πέτρα της υπομονής του Διονύσιου Γερολυμάτου και δεξιά ο Φαέθων του Δημήτρη Αρμακόλα.

Στη δεξιά πλευρά διακρίνονται η Νύμφη του Λούντβιχ Σβάντχαλερ , η Πηνελόπη του Λεωνίδα Δρόση, ο Νάρκισσος του Γεωργίου Βρούτου, το εκμαγείο της Μαρίας Κασσιμάτη του Δημητρίου Φιλιππότη και η Λήδα και ο κύκνος του Γεωργίου Βρούτου.

Στο κέντρο, ο Ο Σάτυρος που παίζει με τον Έρωτα του Γιαννούλη Χαλεπά και το Πνεύμα του Κοπέρνικου του Γεωργίου Βρούτου.

Στο βάθος, πάνω δεξιά, το ανάγλυφο εκμαγείο της μορφής της Μητέρας του Γεωργίου Μενιδιάτη , του Γεωργίου Παπαγιάννη. Από κάτω, η Προτομή γυναίκας του Λάζαρου Φυτάλη και η προτομή της Μαρίας Φιλήμονος των αδελφών Φυτάλη και στη συνέχεια δύο αντίτυπα της προτομής του Φρειδερίκου Γκίλφορντ, φιλοτεχνημένα από τον Ιωάννη Βαπτιστή Καλοσγούρο και τον Γεώργιο Βρούτο , το εκμαγείο της μορφής της Δικαιοσύνης , του Ιωάννη Βιτσάρη και πλάι αντίγραφο του αρχαίου έργου Ο Παπίριος και η μητέρα του .

Στην αριστερή πλευρά τα έργα του Γιαννούλη Χαλεπά Μήδεια , Ερμής, Πήγασος και Αφροδίτη,Κεφάλι σατύρου, Μικρή αναπαυομένη, Κυνηγός , Αγία Βαρβάρα και Ερμής και Θεριστής.

Στη δεξιά πλευρά διακρίνονται η Νύμφη του Λούντβιχ Σβάντχαλερ, η Πηνελόπη του Λεωνίδα Δρόση, ο Νάρκισσος του Γεωργίου Βρούτου, το εκμαγείο της μορφής της Μαρίας Κασσιμάτη του Δημητρίου Φιλιππότη, η Λήδα και ο κύκνος του Γεωργίου Βρούτου και μέρος του εκμαγείου της Κοιμωμένης, του Γιαννούλη Χαλεπά.

Στο κέντρο, ο Ο Σάτυρος που παίζει με τον Έρωτα του Γιαννούλη Χαλεπά και το Πνεύμα του Κοπέρνικου του Γεωργίου Βρούτου. Ανάμεσά τους, η μεγάλη Αναπαυομένη του Γιαννούλη Χαλεπά.

Στο βάθος, πάνω δεξιά, τα ανάγλυφα εκμαγεία της μορφής του Φίλιππου Ιωάννου, του Λάζαρου Φυτάλη και της Μητέρας του Γεωργίου Μενιδιάτη , του Γεωργίου Παπαγιάννη. Από κάτω, η Προτομή γυναίκας του Λάζαρου Φυτάλη και η προτομή της Μαρίας Φιλήμονος των αδελφών Φυτάλη, δύο αντίτυπα της προτομής του Φρειδερίκου Γκίλφορντ, φιλοτεχνημένα από τον Ιωάννη Βαπτιστή Καλοσγούρο και τον Γεώργιο Βρούτο , το εκμαγείο της μορφής της Δικαιοσύνης του Ιωάννη Βιτσάρη και το εκμαγείο της μορφής του Εμμανουήλ Ευστρατίου, του Δημητρίου Φιλιππότη.

Στην αριστερή πλευρά, τα έργα του Γιαννούλη Χαλεπά Μήδεια και Ερμής, Πήγασος και Αφροδίτη .

Στη δεξιά πλευρά διακρίνονται ο Νάρκισσος του Γεωργίου Βρούτου, το εκμαγείο της της Μαρίας Κασσιμάτη του Δημητρίου Φιλιππότη, η Λήδα και κύκνος του Γεωργίου Βρούτου και μέρος του εκμαγείου της Κοιμωμένης , του Γιαννούλη Χαλεπά.

Στο κέντρο, ο Ο Σάτυρος που παίζει με τον Έρωτα του Γιαννούλη Χαλεπά και το Πνεύμα του Κοπέρνικου του Γεωργίου Βρούτου.

Στο βάθος, πάνω δεξιά, τα ανάγλυφα εκμαγεία του Φίλιππου Ιωάννου, του Λάζαρου Φυτάλη και της Μητέρας του Γεώργιου Μενιδιάτη του Γεώργιου Παπαγιάννη. Από κάτω η Προτομή γυναίκας του Λάζαρου Φυτάλη, η προτομή της Μαρίας Φιλήμονος των αδελφών Φυτάλη, η προτομή του Φρειδερίκου Γκίλφορντ, του Ιωάννη Βαπτιστή-Καλοσγούρου, το εκμαγείο της μορφής της Δικαιοσύνης, του Ιωάννη Βίτσαρη και το εκμαγείο της μορφής του Εμμανουήλ Ευστρατίου, του Δημήτριου Φιλιππότη.

Στην αριστερή πλευρά τα έργα του Γιαννούλη Χαλεπά, Αγία Βαρβάρα και Ερμής, Θεριστής και Άγιος Χαράλαμπος και Ερμής.

Από δεξιά προς αριστερά τα έργα που διακρίνονται είναι οι προτομές του Βασιλιά Γεωργίου Α΄ και της Νύχτας, του Ιωάννη Κόσσου, το Παιδί με τον κουμπαρά, του Δημήτριου Φιλιππότη, το εκμαγείο της μορφής του
Ιωάννη Βούρου, του Ιωάννη Βίτσαρη, η Αθηνά, του Γεώργιου Βρούτου, οι προτομές του Πατριάρχη Γρηγορίου Ε’, του Ιωάννη Κόσσου, της Αικατερίνης Κωνσταντινίδου, του Δημήτριου Φιλιππότη, του Δημήτριου Βικέλα, του Λαζάρου Σώχου και του , Πλάτωνα του Παύλου Προσαλέντη.

Στον εσωτερικό χώρο διακρίνονται οι Δύο φίλες , του Μιχάλη Τόμπρου, ο Ιπποκένταυρος , του Θωμά Θωμόπουλου, η Μεταφορά του τραυματία και η Γυμνή νέα του Γρηγόρη Ζευγώλη, η Αναπαυομένη και η Γυμνή γυναίκα του Κώστα Δημητριάδη.

Στον εξωτερικό χώρο διακρίνονται το Ερωτικό του Θόδωρου Παπαγιάννη και η Αναπαυόμενη φιγούρα του Γιάννη Παππά.

Στον κήπο, στο βάθος από αριστερά διακρίνονται το Ζευγάρι , της Μπέλλας Ραφτοπούλου, ο Δον Κιχώτης, του Μέμου Μακρή, η Συνάρτηση VII , της Ναυσικάς Πάστρα, ο Χορός του Ζαλόγγου , του Γιώργου Ζογγολόπουλου, ο Ερμής, του Βάσου Φαληρέα και ο Άσωτος υιός του Ογκίστ Ροντέν.

Στο κέντρο, το Πνεύμα του Κοπέρνικου του Γεωργίου Βρούτου. Στο βάθος, από δεξιά προς αριστερά η Νύχτα και η Αδελαΐδα Ριστόρι του Ιωάννη Κόσσου, η Ειρήνη Μαυροκορδάτου του Λεωνίδα Δρόση, η Προτομή γυνάικας του Λάζαρου Φυτάλη και η Αικατερίνη Κωνσταντινίδου του Δημητρίου Φιλιππότη.

Αριστερά ηΠηνελόπη του Λεωνίδα Δρόση. Στο κέντρο η Ηχώ και δεξιά ο Έρωτας που σπάζει το τόξο του , έργα του Γεωργίου Βρούτου.

Από αριστερά προς τα δεξιά διακρίνονται το έργο Καμμένα βιβλία του Γιώργου Ζογγολόπουλου, που παρουσιαζόταν στη μόνιμη έκθεση ως δάνειο διαρκείας από ιδιωτική συλλογή, ο Ρυθμός του Μιχάλη Λεκάκη, ο Οιωνός του Θόδωρου (Παπαδημητρίου) , ο Κεραυνός του Κώστα Κουλεντιανού και το Μοντέλο για τον κίονα της ανθρωπότητας του Ιωάννη Αβραμίδη.

Από αριστερά προς τα δεξιά διακρίνονται οι προτομές του Πλάτωνα ,του Παύλου Προσαλέντη και του Φρειδερίκου Γκίλφορντ, του Ιωάννη Βαπτιστή Καλοσγούρου, ο Βοσκός με κατσικάκι του Γεωργίου Φυτάλη, ο Έρωτας και η Ψυχή του Ιωάννη Κόσσου, η προτομή της Μαρίας Φιλήμονος των αδελφών Φυτάλη και η Πηνελόπη του Λεωνίδα Δρόση. Στο κέντρο μπροστά, το Πνεύμα του Κοπέρνικου του Γεωργίου Βρούτου, αριστερά ο Ο Σάτυρος που παίζει με τον Έρωτα του Γιαννούλη Χαλεπά και δεξιά, μέσα στη βιτρίνα, το εκμαγείο της Κοιμωμένης, επίσης του Γιαννούλη Χαλεπά.

Στον τοίχο, από αριστερά διακρίνονται το έργο
Εις τα όνειρα τα ηττηθέντα και αγνοηθέντα , του Κώστα Δημητριάδη, η Κόρη και τοΚεφάλι κόρης του Αντώνη Σώχου, τα κεφάλια του Κάιν του Λουκά Δούκα και του Αντώνη Πολυκανδριώτη του Κωστή Παπαχριστόπουλου, ο Κορμός του Πορτογάλου του Θανάση Απάρτη και η Χοντρή καθισμένη γυναίκα του Μιχάλη Τόμπρου.

Στον τοίχο, στο βάθος αριστερά το έργο Η μητέρα μου του Δημήτρη Φερεντίνου, στο κέντρο το Γυμνό της Τίτσας Χρυσοχοΐδη και δεξιά το ανάγλυφο Για την εκτέλεση , του Θανάση Απάρτη.

Αριστερά, σε πρώτο πλάνο, η Γυμνή γυναίκα και στο κέντρο ο Γυναικείος κορμός , έργα του Κώστα Δημητριάδη. Πίσω, οι ανδριάντες του γλύπτη Χρήστου Καπράλου , αριστερά, και του ζωγράφου Γιάννη Μόραλη , δεξιά, του Γιάννη Παππά και στο βάθος ο Κορμός , του Νίκου Περαντινού

Από αριστερά, στο χώρο διακρίνονται τα έργα Βαδίζων του Ιωάννη Αβραμίδη, Πρώρα του Φιλόλαου, Η Πεντέλη σε έκσταση του Λάζαρου Λαμέρα, Κένταυρος της Σοφίας Βάρη, Σκάλες του Αχιλλέα Απέργη, Φτερό με πουλιά της Αφροδίτης Λίτη και Λευκός κίονας της Όπυς Ζούνη. Στον τοίχο αριστερά, τα έργα Times Square, της Χρύσας και Κεκλιμένο, του Μιχάλη Μιχαηλίδη και στο βάθος τα έργα Απόλλων/Άπ`όλον του Άγγελου Παπαδημητρίου και Φιγούρα του Θόδωρου Παπαγιάννη. Στο κέντρο, σε πρώτο πλάνο ο Κεραυνός του Κώστα Κουλεντιανού και πίσω η Αποθέωση και ο Γαλαξίας του Μιχάλη Λεκάκη και τα Επάλληλα του Κλέαρχου Λουκόπουλου. Δεξιά, σε πρώτο πλάνο η Γυναίκα του Λωτ της Φρόσως Ευθυμιάδη-Μενεγάκη και στη συνέχεια το Σαξόφωνο του Γιώργου Μέγκουλα και η Μνήμη του Γιώργου Χουλιαρά.

Αριστερά διακρίνονται η Πόλις του Ιωάννη Αβραμίδη, το έργο 1211Α του Γιώργου Νικολαΐδη και το Αφηρημένο του Κώστα Κουλεντιανού. Στο κέντρο, ο Άνθρωπος που βαδίζει πάνω σε κολόνα του Ογκίστ Ροντέν. Δεξιά, σε πρώτο πλάνο το πρόπυλο της οικίας Τοσίτσα, του αρχιτέκτονα Λύσανδρου Καυταντζόγλου και στο βάθος η Γένεση του Δημήτρη Κωνσταντίνου και η Φωλιά και το Ερωτικό του Θόδωρου Παπαγιάννη.

Το έργο Δωδεκάκτινος τροχός

Αριστερά διακρίνονται τα έργα Ολυμπιακοί κύκλοι του Γιώργου Ζογγολόπουλου, Πουλί Ι της Φρόσως Μιχαλέα και 1211Α του Γιώργου Νικολαΐδη. Δεξιά, τα έργα Κόκκινο και Μαύρο της Φρόσως Μιχαλέα, Πόλις του Ιωάννη Αβραμίδη και το Αφηρημένο του Κώστα Κουλεντιανού. Στο βάθος, μπροστά στο κτήριο, η Γένεση του Δημήτρη Κωνσταντίνου, η Φωλιά του Θόδωρου Παπαγιάννη, η Σκύλα του Θανάση Απάρτη και το Ζευγάρι της Μπέλλας Ραφτοπούλου

Από αριστερά διακρίνονται το πρόπυλο της οικίας Τοσίτσα, του αρχιτέκτονα Λύσαδρου Καυταντζόγλου, τα έργα Μαύρο , Κόκκινο και Πουλί Ι της Φρόσως Μιχαλέα, η Περαστική του Γεράσιμου Σκλάβου, η Ανάπτυξη του κύκλου της Άλεξ Μυλωνά και το έργο Μαζική μεταφορά ή Γενικές μεταφορές του Γιάννη Γαΐτη